آزاده یاسمن – طراح لباس و پارچه

آزاده یاسمن، فارغ‌التحصیل رشته طراحی پارچه و لباس از دانشگاه هنر است و این روزها دومین نمایشگاه لباس‌های سنتی زنانه خود را بر پا کرده است. او که جاجیم‌بافی را در دانشگاه آموخته از انگیزه خود برای دوخت این لباس‌ها می‌گوید: «از بافتن لذت می‌بردم اما بعد از مدتی مسیرم مشخص شد، بافتن در ایران قدمت هزارساله دارد، یافته‌های باستان شناسان نشان می‌دهد که در لرستان الیاف کتان دور دسته خنجر و چاقویی که قدمتی شش‌هزارساله داشته کشف‌شده، در اساطیر و افسانه‌ها نیز از جمشید به‌عنوان مخترع کرباس، رنگ و بافت پارچه یادشده است». یاسمن از وضعیت نساجی ایران گلایه می‌کند: «بااین‌همه پیشینه تاریخی به بافنده‌ها و نساج‌ها به‌جز کار با ماشین چیز دیگری نیاموخته‌اند. لباس‌های ما تبدیل به اشیایی بی‌روح شده‌اند که توان خلق آثار و اشیا زنده و اصیل را از ایرانیان گرفته است.» برای او بافتن، مثل نقاشی است: «جاجیم پارچه ضخیمی است از تاروپود که هر دو از رنگ‌های متفاوت برخوردارند. حدود پنج سال است که جاجیم می‌بافم، اما جاجیم پارچه ضخیمی است که برای تهیه لباس مناسب نیست، من به پارچه ظریف‌تری احتیاج داشتم. به همین دلیل ابریشم را انتخاب کردم. ابریشم‌های موجود در بازار قابل‌استفاده نبودند، چراکه کیفیت نازلی داشتند، چیزی شبیه به لنگ‌های یزدی که آب می‌رفتند و آهار خود را از دست می‌دادند. این ابریشم‌ها با فرورفتن سوزن به‌راحتی سوراخ می‌شوند.» یاسمن این را دلیل طراحی پارچه‌ای ابریشمی می‌داند که حالا با تراکم بیشتری بافته می‌شود: «این حرفه سنتی در حال از بین رفتن است و من مدام نگرانم اگرچند بافنده پیری که در کاشان عهده‌دار بافتن ابریشم‌های سفارشی من هستم از دنیا برود باید چه کنم، چراکه هیچ‌کس علاقه‌مند به یادگیری بافت این پارچه‌ها نیست». او از شیوه ابداعی خود برای تقویت کیفیت، ابریشم می‌گوید: «علاوه بر آنکه بافت پارچه متراکم شده، شیوه رنگرزی این پارچه را نیز تغییر داده‌ام. کلاف ابریشم در رنگ‌های مختلف فرو می‌رود این شیوه از رنگرزی که «ابرش» نام دارد، باعث ایجاد سایه‌روشن از رنگ‌های مختلف پارچه می‌شود».

یاسمن سرمایه‌اش را به‌سختی و با کمک خانواده‌اش فراهم کرده است، می‌گوید: «به مدت دو سال پارچه‌های استادان ابریشم‌باف را می‌خریدم ولی لباسی با آن نمی‌دوختم تا آن‌ها بتوانند پارچه موردنظر را تهیه کنند. آن زمان فکر می‌کردند پنج سال لازم است تا به نتیجه ایده آل برسند، حالا سه سال گذشته و او معتقد است پارچه‌های ابریشمی به کیفیت اصلی خود نزدیک شده‌اند». او پارچه‌های ابریشمی را تا سال گذشته متری 10 هزار تومان خریداری می‌کرد اما با بهتر شدن کیفیت پارچه قیمت هر متر ابریشم به 40 هزار تومان افزایش‌یافته است. او یکی از علت‌های گران بودن لباس‌های عرضه‌شده در این نمایشگاه را همین افزایش قیمت پارچه عنوان می‌کند: «درگذشته از یک کیلو کلاف ابریشم یک کیلو و چهارصد گرم پارچه تولید می‌شد؛ اما الآن از هر یک کیلو کلاف 700 گرم پارچه به دست می‌آید.» او که در حال حاضر سه شاگرد و سه بافنده جاجیم‌باف و سه بافنده ابریشم که در کاشان کار می‌کنند را در استخدام دارد؛ سعی می‌کند ابتدا لباس‌ها را طراحی کند و بعد پارچه‌ها را سفارش دهد. سه پیرمرد کاشانی که برای او ابریشم می‌بافند فقط طبق سفارش‌های او ابریشم می‌بافند». او در اولین نمایشگاه خود لباس‌هایی الهام گرفته از دوره‌های باستانی ایرانیان از دوره ماد تا مغول را عرضه کرد: «لباس در این دوره از تاریخ ایران از قطعات مربع و مستطیل پارچه تشکیل می‌شد و همگی گشاد بودند و هرکس با هراندازه‌ای می‌توانست این لباس‌ها را بپوشد». او با الهام از نام این لباس‌ها با نگرشی جهانی، پارچه‌ها و لباس را طراحی می‌کند. «خفتان» و «کندیز» دو نوع لباس از دوره هخامنشیان در نمایشگاه پیشین او ارائه شدند که مورد استقبال بسیاری از زنان قرار گرفتند. یاسمن معتقد است: «لباس ایرانی فقط، لباس نیست که با دوخت چند بوته جقه بر سرآستین یا یقه خلق شود. لباس ایرانی باید از نخ، پارچه، مدل و نام ایرانی برخوردار باشد». در نمایشگاه فعلی آزاده یاسمن، لباس‌ها با الهام از دوره مغول طراحی و دوخته‌شده‌اند، لباس‌هایی که به‌اندازه قامت انسان‌اند و برای اولین بار با ورود مغولان در ایران مرسوم شدند.

او خود را متعلق به همه اقوام ایرانی می‌داند برای همین لباس‌های رنگارنگ نمایشگاه او تلفیقی است از مدل‌ها، رنگ‌ها و فرم‌های مختلف لباس‌های اقوام ایرانی، دامن‌های ترک آذربایجان با بالاپوش‌های قشقایی تلفیق‌شده‌اند، لباس کردهای آذربایجان با کردهای قوچان متفاوت است و او سعی کرده از همه عناصر برجسته این لباس‌ها استفاده کند. لباس‌ها رنگی است، رنگ‌های طبیعی و شاد، بنفش، سبز، قرمز، آبی با طیف‌های مختلف مسی و آجری. در کمتر لباسی رنگ سیاه دیده می‌شود. یاسمن توضیح می‌دهد: «رنگ در سرتاسر تاریخ ایران ستوده شده و رنگ سیاه همیشه مکروه بوده، اگر رنگ در زندگی نباشد، درک انسان از محیط اطراف آسیب می‌بیند، رنگ‌ها متعلق به همه دوره‌های تاریخی‌اند و هیچ رنگی منحصر به دوره تاریخی خاصی نیست». لباس‌هایی که در دومین نمایشگاه آزاده یاسمن عرضه می‌شود، از جنس ابریشم یا جاجیم ظریف هستند، قیمت این لباس‌ها از صد هزار تومان کمتر نیست. تهیه یکدست لباس زنانه سنتی بیش‌تر از 500 هزار تومان خواهد شد. دامن، شلوار، بالاپوش‌های رنگی و انواع شال و روسری در این نمایشگاه عرضه می‌شود. یاسمن این لباس‌ها را گران نمی‌داند: «این لباس‌ها باید گران‌تر عرضه شوند، باید بهای میراث کشور را پرداخت، این بهای زمان و ذوقی است که صرف بخشیدن روح به این لباس‌ها شده است». به اعتقاد او این لباس‌ها متعلق به طبقه بالای اجتماعی است. فرآیند مدسازی همیشه با استقبال از سوی طبقه ثروتمند آغاز می‌شود و طبقات پایین‌تر اجتماع از آن شیوه پیروی خواهند کرد». او تابه‌حال در طرح ویژه وزارت کشور برای مدل‌سازی شرکت نکرده است. جشنواره زنان سرزمین من به اعتقاد این طراح لباس خالی از ریشه‌ها و اصالت لباس‌های ایرانی است: «تنها نمونه‌های غربی را با بوته جقه تزیین می‌کنند و انتظار دارند مردم از این لباس‌ها استقبال می‌کنند». در کنار نمایشگاه لباس‌های سنتی و ایرانی، فیلمی نیز در سالن سینمای کاخ ملت، پخش می‌شود فیلمی که شیوه‌های بافت ابریشم و جاجیم را نشان می‌دهد و علاقه‌مندان به لباس‌های سنتی و ایرانی با این شیوه‌ها آشنا می‌شوند. او و همسرش به شهرها و روستاهای مختلف کشور سفر می‌کنند تا انواع پارچه‌های قدیمی و سنتی یا شیوه بافت آن‌ها را پیدا کنند، شاید بتوانند از فراموش‌شدن انواع پارچه‌های سنتی کشور جلوگیری کنند.

منبع: سرمایه